Soru Sor
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Bilinen ilk Kürt şairleri Abdussamed Babek, Ali Hariri, Melayê Batê, Molla Ahmed-i Cezirî, Faki Tayran ve Ahmed-i Hani'dir. A. Babek 10. A. Hariri 11. yüzyil, diğerleri ise 15. ve 17. yüzyıl arasında yaşamış ve Kürtçe'nin Kurmanci lehçesiyle yazmışlardır. Bu dönemde Kürtlerin edebi merkezi Botan emirliği ve başkenti Cizre idi.[6] Cizre'nin yanında Süleymaniye ve Senendecşehirleri diğer önemli edebi merkezlerdi. Baban emirliğinin başkenti olan Süleymaniye'de ise Irak Kırmançisi pek gelişmezken, bugün Irak'ta resmi dil olan Sorani lehçesi gelişti. Diğer önemli bir edebiyat dili de Gorani'dir. Gorani'nin hamiliğini Ardalan emirliği ve Senendec yapmıştı. Goran edebiyatı zamanla etkisini yitirdi. Bu edebiyat İran'a çok yakın olması sayesinde Kırmançi etkisinden çok Pers edebi tarzına yakındı.
En iyi bilinen ve yaygın destanlar Meme Alan'ın türküleri ve epik şiirleri ile Siyabend ile Xecê destanıdır. Bu destan ve öyküler dengbejler ve çirokbejler (öykü anlatıcıları) tarafından destanlar, kılamlar, stranlar gibi sözlü ürünlerle bugüne kadar aktarıla gelmiştir.
Osmanlı İmparatorluğunun yıkılması ile Kürtlerin yaşadığı bölgeler birden çok devlet (Türkiye, Irak, İran ve Suriye) arasında paylaşıldı. Kürt edebiyatının gelişmesi Kürdistan'ın her parçasında farklı oldu. Farklı lehçeler konuşulduğu ve farklı alfabeler kullanıldığı için ortak bir dil ve edebiyat gelişmedi. Kürt edebiyatı buna rağmen Avrupa'daki göçmenlerin sınırlı mali desteği ile düzenli şekilde gelişti.
Irak'ta dil ve kültürün gelişebilmesi için daha uygun koşullar bulunduğu için, Kürt edebiyatı bu bölgede daha çok gelişme olanağı buldu. Türkiye Cumhuriyetinin kurulmasından ve yeni Türk politikasından sonra birçok Kürt aydını Irak'a kaçtı. Bu aydınlara Refik Hilmî, Tevfik Wehbî, Pîremêrd ve Mehmed Emin Zeki gibi örnekler verilebilir. Burda 1939 yılında Gelawêjadında bir gazete ortaya çıktı ve modern Kürt nesirinin temelleri atıldı. Gelawêj'in önemli isimleri Aladdin Seccadi, İbrahim Ahmed ve Şakir Fattah'dir. Bugün Güney Kürdistan'daki üniversitelerde Kürt dili ve edebiyatı eğitimi yapılmaktadır.
Sovyetler Birliği'nde yaşayan Kürt yazarlar ise 1930 yılında Erivan'da SSCB hükümetinin desteği ile latin alfabesinde yayınlanan Riya Teze adında bir gazete çıkardılar. Bu listeye Emînê Evdal, Erebê Şemo ve Hecîyê Cindî'nin kitaplarını da dahil etmek gerekir. Kürt edebiyatı 1960'larda Fêrîkê Ûsiv, Emerîkê Serdar, Wezîrê Eşo, Sîma Semend, Tosnê Reşîd, Ahmedê Hepo ve Ezîzê Îsko gibi yazarlarla en yüksek noktasına ulaşmıştır.
Kürtlerin büyük çoğunluğunun yaşadığı Türkiye'de, onyıllar boyunca süren sınırlamalar ve yasaklar Kürt edebiyatına damga vurdu. Bu yüzden Kürt yazarlar ancak yurtdışında Kürtçe yazabildiler. Fakat Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne yakınlaşmasıyla birlikte bu durum belirgin şekilde değişti ve rahatladı. Buna rağmen Türkiye'deki Kürt edebiyatı hala Irak'taki kadar gelişmiş değildir.
Bunların dışında Kürt kökenli olup nesir tarzı ürünleriyle ünlü olan ve Kürtçe değil Arapça, Türkçe ve Farsça yazan yazarlar da vardır. Örneğin Muhittin Zengane, Mahmud Taymur ve Salim Barakat Arapça, Nezir Bülbül Almanca, Ali Eşref Derwişan ve Mansur Yakutî Farsça, Yaşar Kemal, Suzan Samancı ve Bekir Yıldız ise Türkçe eserler vermiştir.
Tarih: 2016-09-01 22:36:32 Kategori: Edebiyat
Soru Tarat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Sorunu sor hemen cevaplansın.
Kürt Edebiyatı Tarihçesi Nedir
En iyi bilinen ve yaygın destanlar Meme Alan'ın türküleri ve epik şiirleri ile Siyabend ile Xecê destanıdır. Bu destan ve öyküler dengbejler ve çirokbejler (öykü anlatıcıları) tarafından destanlar, kılamlar, stranlar gibi sözlü ürünlerle bugüne kadar aktarıla gelmiştir.
Osmanlı İmparatorluğunun yıkılması ile Kürtlerin yaşadığı bölgeler birden çok devlet (Türkiye, Irak, İran ve Suriye) arasında paylaşıldı. Kürt edebiyatının gelişmesi Kürdistan'ın her parçasında farklı oldu. Farklı lehçeler konuşulduğu ve farklı alfabeler kullanıldığı için ortak bir dil ve edebiyat gelişmedi. Kürt edebiyatı buna rağmen Avrupa'daki göçmenlerin sınırlı mali desteği ile düzenli şekilde gelişti.
Irak'ta dil ve kültürün gelişebilmesi için daha uygun koşullar bulunduğu için, Kürt edebiyatı bu bölgede daha çok gelişme olanağı buldu. Türkiye Cumhuriyetinin kurulmasından ve yeni Türk politikasından sonra birçok Kürt aydını Irak'a kaçtı. Bu aydınlara Refik Hilmî, Tevfik Wehbî, Pîremêrd ve Mehmed Emin Zeki gibi örnekler verilebilir. Burda 1939 yılında Gelawêjadında bir gazete ortaya çıktı ve modern Kürt nesirinin temelleri atıldı. Gelawêj'in önemli isimleri Aladdin Seccadi, İbrahim Ahmed ve Şakir Fattah'dir. Bugün Güney Kürdistan'daki üniversitelerde Kürt dili ve edebiyatı eğitimi yapılmaktadır.
Sovyetler Birliği'nde yaşayan Kürt yazarlar ise 1930 yılında Erivan'da SSCB hükümetinin desteği ile latin alfabesinde yayınlanan Riya Teze adında bir gazete çıkardılar. Bu listeye Emînê Evdal, Erebê Şemo ve Hecîyê Cindî'nin kitaplarını da dahil etmek gerekir. Kürt edebiyatı 1960'larda Fêrîkê Ûsiv, Emerîkê Serdar, Wezîrê Eşo, Sîma Semend, Tosnê Reşîd, Ahmedê Hepo ve Ezîzê Îsko gibi yazarlarla en yüksek noktasına ulaşmıştır.
Kürtlerin büyük çoğunluğunun yaşadığı Türkiye'de, onyıllar boyunca süren sınırlamalar ve yasaklar Kürt edebiyatına damga vurdu. Bu yüzden Kürt yazarlar ancak yurtdışında Kürtçe yazabildiler. Fakat Türkiye'nin Avrupa Birliği'ne yakınlaşmasıyla birlikte bu durum belirgin şekilde değişti ve rahatladı. Buna rağmen Türkiye'deki Kürt edebiyatı hala Irak'taki kadar gelişmiş değildir.
Bunların dışında Kürt kökenli olup nesir tarzı ürünleriyle ünlü olan ve Kürtçe değil Arapça, Türkçe ve Farsça yazan yazarlar da vardır. Örneğin Muhittin Zengane, Mahmud Taymur ve Salim Barakat Arapça, Nezir Bülbül Almanca, Ali Eşref Derwişan ve Mansur Yakutî Farsça, Yaşar Kemal, Suzan Samancı ve Bekir Yıldız ise Türkçe eserler vermiştir.
Tarih: 2016-09-01 22:36:32 Kategori: Edebiyat
Kitaptan sorunu tarat hemen cevaplansın.
Yorum Yapx